Een
beetje geschiedenis ... |
Het gebruik van voorbehoedsmiddelen gaat vele duizenden jaren terug. Een klein Egyptisch beeldje van 6.000 jaar oud toont een Egyptenaar voorzien van een anti-contraceptief « kokertje ». Ten tijde van de XIX-de dynastie (1350 - 1200 voor Christus wordt een linnen « condoom » gebruikt om zich tegen ziekten te beschermen. | |||
Egyptische beeldje van 6.000 jaar oud | Anti-contraceptief « kokertje » uit het Egypte van de XIX-de Dynastie (1350 - 1200 voor Christus) |
Het eerste bewijs van het gebruik van een « condoom » in Europa vinden we rond de jaren 100-200 van onze tijdrekening , op rotsschilderingen in Combarelles (Frankrijk). |
Het bestaan van het condoom komt nog meer tot uiting rond de X-de eeuw in Azie. De Chinezen kiezen voor geolied zijdepapier en de Japanners kennen het condoom onder de benaming Kabuta-gata, ze werden gemaakt uit schildpadschelpen of uit leder en ze werden opgeborgen in de « vrolijke doosjes ». Deze condooms konden , dankzij hun stevigheid, ook dienst doen als dildo. |
« Vrolijk doosje » met in het midden de "Kabuta-gata" uit schildpaddenschelp |
![]() |
De oudste gekende publicatie omtrent de beschrijving van pogingen tot preventief gebruik van een condoom stamt uit Italie . Het is de Italiaanse anatomist en chirurg Gabriel Fallopio, beter gekend onder de naam Fallope, geboren te Modena in 1523, die de uitvinder is van de « koker uit lichte stof, op maat gemaakt, om zich te beschermen tegen venerische ziekten ». Hij heeft ook proeven ondernomen op 1.100 mannen die het condoom gebruikt hadden, geen enkele van deze mannen was besmet geraakt met " Franse cariës " of syphilis. Tot aan zijn dood in 1562 bleef deze chirurg, leerling van Vesalius, in Padua de leerstoel anatomie en chirurgie behouden; zijn bijnaam was Esculapius en hij verzorgde Julius II et Frans 1. | |
De abt Spallanzani had tegen het einde van de XVIIIde eeuw al opgemerkt dat wanneer men mannelijke kikkers kleine linnen, met was behandelde broekjes liet dragen, de kikkers nog steeds konden copuleren, maar dat er geen bevruchting plaatsvond. Wanneer hij daarentegen het door de broekjes opgevangen zaad in contact bracht met de eitjes vond er wel bevruchting plaats … Ook deze abt was dus één van de ontdekkers van het mannelijk voorbehoedsmiddel. Hoewel het nut van het condoom ter preventie van infecties erkend werd, zal het die erkenning pas later krijgen wanneer het gaat over het vermijden van ongewenste zwangerschappen. Later in de eeuw zal men het condoom nog verbeteren door het linnen eerst in een chemische oplossing onder te dompelen en daarna te laten drogen voor het gebruik. Ze waren de eerste zaaddodende middelen die aangebracht werden op het condoom. |
![]() |
Linnen
condoom uit begin 18de eeuw
|
Op het handelsvlak begon alles met de internationale Conferentie van Utrecht die in 1712 werd geopend. Een jaar later zal deze leiden tot het ondertekenen van een verdrag dat een einde moest maken aan de Spaanse Successie-oorlog. Utrecht werd gedurende maanden overrompeld door staatslui en personaliteiten uit Spanje, Engeland, Frankrijk, enz.... en ook een menigte galante dames. Ze waren er gekomen om de hoge heren te plezieren en ze openden er huizen, of ontvingen de diplomaten in hun appartementen. | ||
Maar verscheidene van deze dame’s hadden in hun bagages ook enkele venerische ziektes meegenomen. Omdat dit echter geen geheim was, kreeg een ambachtsman het idee om de blindedarm van een schaap op zijn eigen manier te behandelen. De perkamentmakers trokken al een fijne transparante film van de schaapsblindedarm om genezing van etterende wonden en brandwonden te vergemakkelijken. Terugvallend op een oud procédé, nam onze ambachtsman een blindedarm van een schaap en liet deze zijn oorspronkelijke koker-vorm behouden, door één zijde te sluiten bekwam hij een … condoom ! Dankzij hem kon men vanaf dan dit artikel kopen in een winkel gelegen op de hoek van het Beynijn Hof... | ||
Condoom uit schaapsblindedarm versierd met een lint
|
Van zodra de Conferentie afgelopen was vertrokken de diplomaten terug naar huis en verscheiden Engelse personaliteiten namen, als aandenken, enkele van deze kleine beschermende harnasjes mee. Engelse industrielen en zakenlui besloten om deze ook te maken en te verkopen onder de benaming "Condom". "Condom" komt van het latijnse werkwoord "Condere" dat "verstoppen of beschermen" wil zeggen. |
In 1725 maakte de fransman L.-M. Marie een reis naar Engeland en vertelde na zijn terugkeer in Frankrijk dat hij in Londen "twee grote en mooie winkels had gezien in de meest bezochte straten waarin jonge dames zich openlijk bezighielden met het vervaardigen van deze klein zakjes". In 1736 schreef docter Jean Astruc in zijn De Morbis venereis over de mensen "'die reeds enige tijd zakjes gebruiken, gemaakt van een dun membraan en zonder naaiwerk in de vorm van een koker en die men Engelse condooms noemt". Een Engelse gravure uit 1744 toont arbeiders die condooms maken. In 1750 werd de marktkramer Jardin veroordeelde tot ballingschap na zeven maand gevangenisstraf omdat men op hem "28 condooms gemaakt uit blaas en versierd met een klein rood lintje" had aangetroffen. |
![]() |
De term "voorbehoedsmiddel" komt op discrete wijze voor in een reklameboodschap uit 1780, toen het "Maison du Gros Millan" zijn deuren opende in Parijs in het gebouw nr.22 rue Beaujolais, nabij het Palais-Royal, waar toen het belangrijkste centrum voor prostitutie was. Zijn folder geeft de volgende beschrijving :"Fabriek van veilige condooms...zwachtels, verbanden, hygiene benodigdheden... Discrete uitvoer voor Frankrijk en buitenland". | |
Het woord "préservatif" werd vlug vervangen door "Engelse jasjes"(redingotes anglaises). Men vindt deze benaming in de eerste druk van de "Correspondance de Madame Gourdan", uitgegeven toen deze nog leefde. Madame Gourdan, bijgenaamd "de Kleine Hertogin" was een van de meest beroemde bordeelhoudsters van de XVIIIde eeuw en het is dan ook niet verwonderlijk in dit werk een brief te vinden die een handelaar naar haar stuurde op 7 avril 1783 : " Ik heb ter uwer beschikking, Mevrouw, een water ter bescherming tegen de venerische ziektes enz…en ook Engelse jasjes". Deze beroemde briefwisseling van Gourdan was in werkelijkheid een pamflet maar de tekst van deze valse brief toont aan dat de klanten van haar huis, nobele heren en hoge religieuze functionarissen deze ‘Engelse jasjes’ graag gebruikten.
|
![]() "A la capote angloise",
de eerste condoom-winkel ! Gravure uit 1760
|
In zijn "Mémoires Secrets" verduidelijkt Louis Petit de Bachaumont dat op de 3de october 1783, de gastvrouw van een galant diner het smaakvolle idee had om "Engelse jasjes" onder haar gasten uit te delen... |
Deze
Franse condoom van ongeveer 20 centimeter en daterend uit het begin
van de XIXde eeuw is vervaardigd uit de ingewanden van een dier.
Het condoom heeft een zijden bies die toelaat om de condoom op zijn
plaats te houden. Maar wat er een historisch stuk van maakt is de
afbeelding : een non die met vastberaden vinger uit drie naakte geestelijken
in erectie haar toekomstige minnaar kiest en zegt : "Ziehier
mijn keuze !"
|
![]() |
De Marquis de Sade, Casanova en de libertijnen van de XVIIIde eeuw gebruikten het condoom vooral als bescherming tegen venerische ziektes, maar al heel snel ging het condoom over van de ‘oorden van verderf’ naar het liefdesnest van het overspel en naar het huwelijksbed waar het de methode van het ‘terugtrekken’ verving. Sade gebruikt de term "Condom" tijdens zijn derde dialoog van de "Philosophie dans le Boudoir" : |
|
Hierboven
: Casanova goed omringd blaast in een condoom. Hieronder ; op deze
gravure uit 1744 gaat men ook al blazend na of het condoom betrouwbaar
is.
|
![]() |
« Anderen verplichten hun minnaars om een klein zakje gemaakt
van de huid van blaas, dat gewoonlijk condoom word genoemd te gebruiken,
waarin het zaad uitloopt zonder het risico zijn doel te bereiken...!".
In 1776, laat een zeker Mme Philipps in Londen aankondigingen verschijnen
waarin vermeld wordt dat in haar winkel het nog steeds mogelijk is
de "veiligheidsmiddelen die de gezondheid van de klanten garanderen" aan
te treffen ... |
|
Gemaakt uit dierlijk membraan was het mogelijk om het condoom te herstellen. Getuige hiervan is de volgende tekst uit 1908. " Wanneer het membraan lichtjes geperforeerd is geraakt, worden de gaatjes gedicht door op de openingen kleine flardjes membraan te kleven. Deze herstelde condooms worden meestal zonder waarborg verkocht. Men merkt deze herstellingen op door de speciale schijn die de lijm achterlaat wanneer men het condoom onderzoekt op de herwerkte plaatsen aan de binnenzijde van het condoom. De vochtigheid maakt deze opgelijmde stukjes tijdens de coitus dikwijls weer los, en zelfs het best herstelde membraan kan dan volledig scheuren op een moment waarop zijn integriteit het belangrijkst is ". Niemand had er over nagedacht om te spreken over de etymologie van het woord "Condoom" tot in 1817 de Duitse geneesheer Francois Xavier Swediaur, geboren in Oostenrijk in 1748, bevestigde dat de naam Condom deze was van de uitvinder van het voorwerp ; de docter Condom, Engels geneesheer uit de XVIIIde eeuw. Docter Swediaur was beroemd ; hij was gevestigd in Parijs vanaf de eerste dagen van de Revolutie, en voordien had hij al in Londen gewerkt en reeds verschillende werken in het Latijn, het Engels en het Frans geschreven. Verbonden met Danton liet hij zich tot Fransman naturaliseren. Hij was een specialist inzake geslachtszieken, zijn belangrijkste werk verscheen in 1798 ; "Traité complet des maladies syphilitiques". De verklaring van een zo imminente geneesheer werd niet tegengesproken en zijn verhaal omtrent Docter Condom werd overgenomen door de Encyclopedisten en de schrijvers van de ‘Dictionnaires’ : Pierre Larousse, Louis-Nicolas Bescherelle, Emile Littré... Vandaag weten we dat Docter Condom alleen maar bestaan heeft in de inventieve geest van Swediaur. Een andere versie over de etymologische afkomst van het woord ‘condoom’ stelt dat de uitvinding gebeurde door de beenhouwers van het slachthuis van de stad Condom, in het hart van een gebied met de naam Gers (aan de oevers van de rivier Baïse). Zij kregen het idee om dierlijke ingewanden te gebruiken om zich te beschermen tegen venerische aandoeningen. Hoewel er heel veel slachthuizen en dus slagers in deze streek zijn betekent dit nog niet dat zij de uitvinders zijn van het woord of van het voorwerp. Het woord ‘condoom’ dat aan deze kokers gegeven wordt is in werkelijkheid allicht alleen maar de transcriptie van het woord ‘condum’, gekozen door de Engelsen en afkomstig van het Latijnse werkwoord ‘condere’, wat verstoppen, verbergen, wil zeggen. De Franse benamingen "Condom" en "Redingote anglaise" werden in het dagelijks taalgebruik vervangen door "Capote anglaise " dat tot op heden nog gebruikt wordt. Men komt het tegen vanaf het Second Empire in de eerste verzen van een gedicht van Théophile Gautier, dat clandestien in Brussel werd uitgegeven in 1864 met als titel "Parnasse satyrique du XIX° siècle". In 1887, komt de benaming "Capote anglaise" voor in de "Journal des Goncourt" omtrent Victor Hugo : "Léon Daudet, die me vergezelde en die aanwezig was bij de ingebruikname van het huis van Hugo, vertelde mij dat de kasten vol zaten met "Capotes anglaises" van een gigantisch formaat … en dat het zeer vervelend was om ze te verwijderen in het bijzijn van Mevrouw Charles Hugo...!". |
![]() |
Het rubberen condoom ontstond na de ontdekking van de vulcanisatie door Goodyear in 1839. In 1844 beginnen Goodyear en Hancock met de massaproductie van condooms op basis van gevulcaniseerd rubber. De vulcanisatiie is een procédé dat het rubber herwerkt tot een zeer stevig en elastisch product. De rubberen condooms uit het begin van de Xxste eeuw waren wasbaar en opnieuw bruikbaar. " … wanneer men een rubberen condoom meermaals wil gebruiken, moet men hem eerst wat groter kiezen omwille van het krimpen en moet men hem bij elk gebruik wassen in een kwik-oplossing en afdrogen. Men blaast er lucht in om zich van de integriteit en de weerstand van het condoom te vergewissen en om er de plooien uit te halen. Daarna bestrooit men het condoom met een poeder uit de apotheek of met talk die men bij de drogist kan vinden. Na het condoom binnen en buiten in dit poeder te | |
hebben gewenteld rolt men hem op twee vingers om hem tenslotte te bewaren buiten bereik van licht, warmte en felle koude. Men moet er ook over waken het rubber niet in aanraking te laten komen met vette massa’s (olie, vet, vaseline, paraffine), fenylzuur, enz, die het condoom kunnen beschadigen … " (Lip Tay, werk uit 1908 over voorbehoedsmiddelen). |
Rond 1880, wordt het eerste latex condoom gemaakt, maar men moet tot de jaren 1930 wachten op het algemene gebruik ervan. |
![]() |
|
In het begin van de 20ste eeuw bestond er ook een vrouwelijk condoom "Le Pratique" die een groot succes kende. Daarna verdween deze weer van het toneel om in 1992 terug te komen onder de benaming "Femidon". |
![]() |